ต้นขันทองพยาบาท

ต้นขันทองพยาบาท
ขันทองพยาบาท
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gelonium multiflorum A. Juss.
ชื่อสมุนไพรอื่น ๆ : ฮ่อสะพายควาย ยางปลอก(แพร่,น่าน) ขันทองพยาบาท (ไทยภาคกลาง) ขันทองพยาบาทเครือ (จันทบุรี) ป่าช้าหมอง (Hippocratea cambodiana Pierre)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
ต้น : สมุนไพรขันทองพยายบาทเป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลาง กิ่งก้านค่อนข้างกลม จะมีสีเทา เกลี้ยง หูใบเล็ก หลุดร่วงได้ง่าย
ใบ : ใบขันทองพยาบาทจะหนาแข็ง ดก ทึบ เป็นใบเดี่ยว จะออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ รูปหอกแกมขอบขนาน มีความกว้างประมาณ 4-8 ซม. ยาวประมาณ 10-16.5 ซม. ตรงปลายใบของมันจะแหลม หรือมน โคนใบก็จะแหลม ขอบใบจักเป็นซี่ฟันเนื้อใบจะหนามีลักษณะคล้ายแผ่นหนัง เส้นใบมีทั้งหมดประมาร 14-16 คู่ และมีก้านใบยาวประมาณ 9-16 มม. เป็นร่องลึก
ดอก : ขันทองพยาบาทจะออกดอกเป็นช่อกระจาย ยาวประมาณ 16-18 ซม. ใบประดับรูปหอกยาวประมาณ 1 มม.ตรงปลายของมันจะแหลมก้านดอกย่อยยาว 1-1.5 มม. และกลีบรองกลีบดอก จะมี 5กลีบ เรียงซ้อนกันอยู่ ลักษณะคล้ายรูปไข่หรือรูปหอกยาวประมาณ 1 มม.ขอบจักเป็นซี่ฟัน กลีบดอกจะมีอยู่ 5 กลีบ รูปขอบขนาน กว้างประมาณ 6-7 มม. และยาวประมาณ 3 มม. ตรงโคนสอบแคบ ขันทองพยาบาท สมุนไพร ใบขันทองพยาบาทจะหนาแข็ง ดก ทึบ เป็นใบเดี่ยว จะออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ รูปหอกแกมขอบขนาน
เกสร : เกสรตัวผู้จะมี 3 อัน เชื่อมติดกันที่ดคน อับเรณูค่อนข้างกลม ยอดเกสรตัวเมียจะมี 3 พู รังไข่ : จะมีอยู่ 3 ห้อง
เมล็ด (ผล) : ผลขันทองพยาบาทนั้นจะแบนและกว้างประมาณ 18-20 มม.และยาวประมาณ 8-10 ซม.ตรงปลายของมันจะกลมและแข็ง จะมีเส้นตามความยาวเมื่อผลแก่จะแตกตรงรอยประสานตรงกลาง ส่วนเม็ดนั้นมีความกว้างประมาณ 2 มม.ยาวประมาณ 1 ซม. และจะแบน
การขยายพันธุ์ : ขันทองพยาบาทขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ดชอบขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่ว ๆ ไป จะเลื้อยพาดพันไม้อื่น ๆขึ้นประปรายทางอำเภอ มะขาม จังหวัดจันทบุรี และตามป่าทางภาคเหนือและภาคกลาง เนื้อไม้ขาว
ส่วนที่ใช้ : เนื้อไม้ เปลือก
สรรพคุณของสมุนไพร :
เนื้อไม้ เนื้อไม้ของขันทองพยาบาทจะมีรสเฝื่อนเมา ใช้รักษาอาการพิษในกระดูก ประดง รักษาโรคเรื้อนมะเร็งคุทราด กลากเกลื้อน ลมเป็นพิษ โรคผิวหนัง ฆ่าพยาธิโรคผิวหันงทุกชนิด กามโรค
เปลือก เปลือกขันทองพยาบาทใช้เป็นยาบำรุงเหงือกใช้รักษาเหงือกอักเสบ และใช้เป็นยาถ่ายรักษาโรคตับพิการ โรคผิวหนังกลากเกลื้อน